СТЭНФОРД – Технология да, ірі технологиялық компаниялар да қарама-қайшы болып барады. Қазір жұрттың бәрі әлдекімдердің Facebook қолданушыларының мәліметтеріне қол жеткізіп, оны пайдасына жарату ықтималдығын уайымдап жатыр. Мұның алдында “үкімет терроризм не басқа да қылмыс жасады деп айыптаған күдіктінің құрылғысын аша алуы керек пе, жоқ па?” деген мәселе талқыға түскен. Кең ауқымда алсақ, технологияның еңбек нарығына ықпалы жұртты біраздан бері толғантып келеді. Бұдан бір жыл бұрын болжағанымдай, осы мәселелердің барлығында басты орында технология саясаты тұр. Жақында Конгресте сұрақтарға жауап берген Facebook төрағасы әрі атқарушы директоры Марк Цукерберг (Mark Zuckerberg) өз саласында белгілі бір реттеу болуы керектігін мойындады. Демек, қазір бұл секторда…
Автор: PROJECT SYNDICATE
НЬЮ-ЙОРК – Осы аптада әлемдегі қаржы саласының көшбасшылары Вашингтонда Дүниежүзілік банк тобы мен Халықаралық валюта қорының жыл сайынғы көктемгі кездесуіне жиналады. Бұл жолы олар әлемнің салық төлеушілерінен жаһандық инфрақұрылым олқылықтарының орнын толтыру үшін Дүниежүзілік банк пен басқа да көпжақты даму банктеріне көбірек қаржы бөлуді сұрамақ. Капиталды ұлғайту және бар капиталды тиімді пайдалану – көпжақты даму банктері үшін ең маңызды мәселе. Бірақ бұл қаржы әлемнің экономикасын БҰҰ-ның Тұрақты даму мақсаттары мен 2015 жылғы Париж Климат келісімінің талаптарына қарай бағыттауға пайдаланылса ғана бұл жұмыстың мәнісі болмақ. Брукингс институты зерттеушілерінің айтуынша, жаһандық жылынуды өнеркәсіп кезеңіне дейінгі деңгеймен салыстырғанда 2 градус төмен қалыпта ұстайтындай…
НЬЮ-ЙОРК – Facebook-тың негізін қалаушылардың бірі Крис Хьюз (Chris Hughes) қоғамның Facebook-ты қадағалау жағынан тым кеш қалғанын және «олардың бұған дейін бұл сұрақтардың көбіне жауап бермегеніне таңқалғанын» айтты. Ақпараттық технология саласының көшбасшылары, әсіресе Еуропа өкілдері көп жылдан бері Facebook-тің өз мүмкіндікерін асыра пайдаланып жатқанын айтып келген еді. Олардың идеялары мен тәжірибелік ұсыныстары қазір әсіресе өзекті болып отыр. Facebook-тың бас директоры Марк Цукербергтің (Mark Zuckerberg) АҚШ сенатында сұрақтарға жауап беруі қолданушылардың жеке мәліметтерімен жұмыс істейтін компанияға деген сенімді көп арттыра қоймады. Сол кездесудің ең қызық тұсы – Иллинойс сенаторы Ричард Дурбиннің (Richard Durbin) Цукербергке қойған сұрағы болды. Ол Цукербергтен: «Сіз жатқан…
ЛОНДОН – Жүйе құрушы орталық банктердің қорғанысты өзгерте бастауы 2018-2019 жылдары жаңа ақша-несие саясаты дәуірінің басталатынынан хабар берсе керек. “Жаңа қалыпты өмірге” бастайтын бұл транзитті кім басқармақ? Одан да маңыздысы — жаңа қалыпты жағдай қандай болмақ? Жаһандық қаржы дағдарысынан бергі он жыл ішінде дамыған елдердің орталық банктері бұрын-соңды болмаған белсенді ақша-несие саясатын ұстана бастады. Жапон банкінің төрағасы Харухико Курода мен Еуропа Орталық банкінің басшысы Марио Драги экономикалық белсенділікті арттырып, дефляциялық қысымға төтеп беру үшін бұл саясатты әлі күнге жүргізіп отыр. Ал, АҚШ Федералдық резерві бұрынғы төраға Джанет Йелленнің тұсында, Англия банкі Марк Карниден бастап саясатты “қалыпты жағдайға” келтіруге дайындықты бастап…
ВАШИНГТОН – Өздігінен жүретін Uber көлігіндегі кісі өлімі және Facebook-тың қолданушылар мәліметтерін өзге мақсатқа пайдаланды деп айыпталуы сияқты технология саласындағы үрейлі оқиғалар бұл саланы қаржы секторындағы сияқты қатаң бақылауға алу керек пе деген мәселені күн тәртібіне шығарды. Технология компанияларына қатысты осы дүдәмалдың кесірінен олардың акция бағалары төмендеді, я құбылмалы болып кетті. Әрине, көліктерге қатысты ережелер жан-жақты тексерілуі керек. АҚШ-та бұл мәселе әдетте штат деңгейінде шешіледі, дегенмен жүргізген тергеулерінің арқасында федералдық деңгейдегі Ұлттық көлік қауіпсіздігі басқармасының да беделі өте жоғары. Бұл басқарма Uber-мен болған апатты тергеп жатыр, мұның алдында бұл мекеме Tesla көлігінен болған қайғылы оқиғаны да тергеген. Ал Facebook-ке келсек,…
НЬЮ-ЙОРК – Трамп әкімшілігінің “АҚШ зияткерлік меншікті ұрлағаны үшін Қытайға санкция салады” деп мәлімдеуі екі ел арасындағы сауда дауын одан сайын ушықтыра түсті. Бұдан бұрын, 8 наурызда Трамп Қытайдан келетін алюминий мен болатқа тарифты өсіреміз деп мәлімдеген. Кейбіреулер бұл жағдай ғаламдық сауда жүйесіне ауыр қасірет әкеледі деп болжайды. Бұл шаралар әзірге тек үрейлі мақалаларға арқау болып, инвесторларды үркітіп жатыр, ал жақында АҚШ конгресі қабылдаған салық заңы Америка мен Қытай арасын одан сайын ушықтыратын түрі бар. Бұл қадамның салдарына толық баға берілгенге дейін екі ел арасындағы сауда байланыстары нашарлай түсуі ықтимал. Жаңа салық заңы алдағы он жылда АҚШ үкіметіндегі дефицитті 1-2…
БЕЙЖІҢ – Америка Құрама Штаттарында Шетелдік жеке меншік инвестициялар корпорациясының (ОПИК) орнына даму мақсаттарындағы қаржыландырумен айналысатын жаңа мекемені (ДҚМ) құруды көздейтін заң жобасы енгізілді. Жаңа мекеменің өз ізашарынан айырмашылығы – ол инвестицияны заңды тұлғалардың капиталына сала алатын болады, бұл реформа дүние жүзінде меншікке қатысудың тұрақты даму мақсаттарындағы қаржыландырудың маңызды құрам бөлігі болып табылатыны барған сайын кеңірек мойындалып отырғандығының көрінісі болмақ. Алайда, маңыздылығына қарамастан, АҚШ пен басқа елдерде жүзеге асырылып отырған осынау даму мақсаттарындағы қаржыландыру реформасы Оңтүстік елдерінің ең ірі проблемаларының бірі – инфрақұрылымды дамытуға инвестицияның тапшылығы проблемасын шеше алмайды. Оны шешу үшін мүлдем жаңа тәсілдеме қажет сияқты. Біріккен Ұлттар Ұйымының…
НЬЮ-ЙОРК – Дүниежүзілік банк «басты миссиямыз — бір буын ауысқанша тақыр кедейлікті жеңіп, адамзатты ортақ игілікке бөлеу» дейді. Бұл міндеттер «Тұрақты даму мақсаттары» ретінде жалпыға ортақ негізде қабылданған. Алайда, Дүниежүзілік банктің Тұрақты даму мақсаттарына сәйкес стратегиясы жоқ, қазір олар Вашингтондағы саяси қожайындарын жарылқау үшін Уолл-Стритке бет бұрып отыр. Банк президенті Джим Юн Ким дұрыс жолды таңдауы керек, бұл үшін ол өміріндегі ірі жетістіктерінің бірін есіне түсіруі керек. Ким екеуміз 2000-2005 жылдар аралығында әлемнің СПИД эпидемиясымен күресінің ауқымын кеңейту жолында бірлесе жұмыс істедік. Ким мен оның әріптесі, Гарвард университетінің ғалымы Пол Фармер басқаратын Health үкіметтік емес ұйымы Гаитидегі ВИЧ жұқтырған мыңға…
ДАВОС – Швейцарияның Давос қаласында жыл сайын өтетін Дүниежүзілік экономикалық форумға қатыстым. 1995 жылдан бері жылына бір рет мұнда жер-жаһанның элитасы бас қосып, әлемдегі мәселелерді ортаға салады. Бұрын-соңды ешқашан бұл жиыннан осы жолғыдай көңілсіз қайтпаған болармын. Әлем күрмеуі қиын мәселелерден жапа шегіп жатыр. Әсіресе дамыған елдерде теңсіздік өршіп барады. Әлеуеті мықты болғанына қарамастан, цифрлық революция жеке өмірге, қауіпсіздікке, жұмыс орындарына және демократияға үлкен қауіп әкелді. Бұл проблемаларға Facebook пен Google сияқты америкалық және қытайлық бірнеше алпауыттардың монополиялық үстемдігін қосыңыз. Климаттың өзгеруі бүкіл әлемнің экономикасына тікелей қатер төндіріп тұр. Бұл проблемалардың өздерінен бұрын жұрттың оларға реакциясы түңілдіреді. Бекер обалы не керек,…
ТОКИО – Жапония экономикасы жеті тоқсан қатарынан жақсы дамып келеді, мұнда орташа жылдық өсім шамамен 1,9 пайызды құрады. Жиынтық сұраныс өнім өндірісінен 1 пайыз жоғары болып тұрғандықтан, елдің ЖІӨ-сі қалыпты жағдайға келді деуге болады. Жұмыссыздық 1993 жылдан бергі ең төменгі деңгейіне жетіп 2,7 пайызға төмендесе, вакансия мен жұмыс орнына өтініш берудің арасындағы қатынас 1,56 болып, 1974 жылдан бергі ең жоғары деңгейіне шықты. Соның салдарынан құрылыс, сауда-саттық және зат жеткізу сияқты салаларда жұмыс күші жетіспейді. Осы қаңтарда Nikkei акцияларының орташа бағасы 24 мың иеннен асты (216 АҚШ доллары). Бұл – 1991 жылдан бергі ең жоғары баға. Бұл индикаторлар Жапонияның жиырма жылға…
СТЭНФОРД – Өсім, жұмыссыздық және инфляция сияқты барлық макроэкономикалық көрсеткіштер бойынша 2017 АҚШ экономикасы үшін соңғы он жылдағы ең табысты жыл болмақ. Оның үстіне, әлем экономикасы кең ауқымда, үйлесімді түрде, көпшілік күткендегіден де қарқынды дамып келеді. Ендігі мәселе: бұл қарқын 2018 жылы да жалғаса ма? Мұның жауабы, әрине, АҚШ-тағы және бүкіл әлемдегі ақша-несие, сауда, фискалдық және басқа да саясатқа байланысты болмақ. Әзірге 2018 жылы қандай жаңа саяси ұсыныстар боалтынын білмейміз. АҚШ, Франция және Ұлыбританияда салыстырмалы түрде жаңа басшылар билікке келді, Германия басшылары қыркүйектегі жалпыұлттық сайлаудан бері әлі күнге басқарушы коалиция құра алмай келеді, ал АҚШ Федералдық резервіне жаңа төраға тағайындалып,…
ЛОНДОН – Жасырғанды сыртқа шығаратын бұл бір қызықты жыл болды. Соңғы он екі айда жеке тұлғалар, бизнестегі көшбасшылар мен саясаткерлерге қатысты ақпараттың таралып кетуі мен оларға тағылған айыптарға толы болып қана қоймай, сондай-ақ, мұндай заң бұзушылыққа жол бермеуге арналған жүйелердің өзіне де көп сөз тиді. Өткен айда 2016 жылы 20 жастағы хакердің Убер компаниясының жүйесін бұзып, шамамен 57 миллион адамның, соның ішінде Америка Құрама Штаттарындағы 600 мыңға жуық жүргізушілерге қатысты жеке ақпаратқа қол жеткізгені белгілі болды. Қауіпсіздік сақтау жүйесіндегі кемшіліктің бар екенін мойындаудың орнына, Убер хакерге деректерді жою үшін 100 мың доллар төлеп, зардап шеккендердің және Убер үшін өте маңызды…
НЬЮ-ДЕЛИ – 1997 жылы әлемнің көшбасшылары бала еңбегіне тосқауыл қоюдың стратегиясын ақылдасу үшін Ослода бас қосқанда біз амбициялы мақсат қойып, мойнымызға үлкен міндеттеме алғанбыз. Ынтымақтастықты арттырып, жүйелі жоспарлау арқылы балаларды жұмысқа жегуден қорғауға, «ұлттық, аймақтық және халықаралық деңгейде бала еңбегінің алдын алуға бағытталған жаңа стратегия әзірлеуге» тырысқанбыз. Арада жиырма жыл өтті. «Не бітірдік?» деген сұрақ қоятын кез келді. Нәтиже нашар. Сол алғашқы кездесуден бері әлем жұмыс күші болып жүрген балалардың санын екі есе де қысқарта алмады. Соңғы бес жыл ішінде халықаралық қауымдастық еңбек ететін балалар санын тек 16 миллионға ғана қысқарта алды, бұл – соңғы онжылдықтардағы ең аз көрсеткіш. Қазір…
КЕМБРИДЖ – Жақында өткен бір конференцияда сауда саясаты жөніндегі белгілі америкалық сарапшымен қатар отырдым. Біз алдымен президент Дональд Трамп «Америка жұмысшыларына тауқымет келтіріп отыр» деп айыптап, шарттарын өзгертуге тырысып жатқан Солтүстік Америка Еркін сауда келісімін (НАФТА) сөз еттік. «НАФТА мұндай ірі құжат деп ешқашан ойламаппын», — деді экономист әріптесім. Таңқалдым. Осыдан ширек ғасыр бұрын бұл келісім қабылданғанда оны қатты қолдағандардың бірі осы кісі болатын. Сауда саласының экономистерімен бірге ол бұл келісімді Америка қоғамына түсіндірумен айналысқан. «НАФТА-ны қолдаған себебім – ол болашақ сауда келісімдеріне жол сала ма деп үміттендім», — дейді әріптесім. Екі апта өткен соң Еуропада бір кешкі асқа шақырылдым.…
ВАШИНГТОН – Әлем нарықтарының қазіргі ең үлкен құпиясы – айнала төңіректің бәрі хаос пен қираудың алдында тұрса да олардың көзсіз энтузиазмды жоғалтпауы. Десе де, саяси тәуекелдерге келгенде инвесторлар әдеттегіден біршама рационалды әрекет етеді. Инвестиция дегеннің өзі болашақта ақша ағынынан пайда көру болса, демек бұл болжамға ненің әсер ететініне және әсер етпейтініне басты назар аудару керек. Бір қызығы – нарық ең жеңіл уақытты бастан кешіріп жатқан кезеңде ең ауыр да сұрапыл дағдарыстар болады. Халықаралық ғаламдық институттардың біртіндеп өзгеруі бұдан әлдеқайда қауіпті, себебі бұл негізгі ойыншылардың қалай әрекет ететінін болжауға мүмкіндік бермейді. Мұндай өзгерістер баяу жүруі мүмкін, дегенмен олар тәуекелдер мен қайтарымдардың…
НЬЮ-ЙОРК – Америка Құрама Штаттары президентінің ең маңызды өкілеттігінің бірі — елдің заңдары мен нормативтік-құқықтық актілерін іске асыруға жауапты және көптеген жағдайларда экономиканы реттейтін агенттіктердің мүшелері мен басшыларын тағайындау. Және онда Федералдық қор жүйесінен бірде-бір мекеме маңыздырақ емес шығар. Дональд Трамп осы уәкілдігін іске асыра отырып, жақсы қызметі байқалған адамды, партиясыз, өзі ғана ФҚЖ төрағасы ретінде сайлап, жарты ғасыр артқа басып, бұрыннан келе жатқан дәстүрді бұзды. Әсіресе осындай қиын кезеңде Джанет Йелленден гөрі жақсы жұмыс істеген төраға жоқ шығар. Ал оның алдындағы екі бұрынғы басшылар ФҚЖ-ның беделін айтарлықтай түсірді, себебі олар жиналып жатқан үлкен тәуекелдер мен қаржы секторындағы елеулі айлакерлікті…
