Азия нарығында әлемдік танымал жобалардың баламалары көп. Мұнда YouTube, Facebook, Twitter cекілді әлеуметтік желілердің өзіндік нұсқалары бар. Amazon да азиялықтар назарынан тыс қалмаған. Мұнда дүниежүзілік сервиске мықты бәсекелестің бірі - жапондық Rakuten компаниясы жұмыс істейді.

Хироси қаламаған тағдыр

Rakuten негізін қалаушы - Хироси Микитани, ол 1963 жылы жапондық Кобе қаласында дүниеге келген. Ол өз компаниясының әлемдік табысқа жетуі үшін ұлтының көптеген жасырын дәстүрлерін бұзған бизнесмен ретінде танымал. Микитанидің жапон дәстүрі талап еткендей істеген жалғыз әрекеті бар еді. Ол - әкесінің қалауымен Хитоцусаби университетіне түсіп, оның ізін жалғастырғаны. Әйтпесе, Хироси жас кезінде теннисте елеулі жетістіктерге жетіп, кәсіби спортшы болуды армандады. 

Жоғары оқу орнын бітіргеннен кейін Хироси туған аймағына оралып, банкте жұмыс істей бастайды. Біраз уақыттан кейін оған сәттілік серік болып, Гарвардта оқу мүмкіндігін алады. Алайда, Хиросидің шетелге кетуіне үлкен кедергі бар еді. Әкесі ұлының өзі жұмыс істейтін университеттің қарсыласы болып табылатын оқу орнында білім алғанын қаламады. Бірақ, Хироси әкесінің қарсылығына қарамастан АҚШ-на аттанады. Бұл жерден іскерлік әкімшілік магистрі дәрежесін алады.

Микитани оқып жүргенде америка қоғамындағы кәсіпкерлікке табынушылыққа таң қалады. Сондықтан, тез арада өз стартапын іске қосуға шешім қабылдайды. Бизнесмен бірінші бірлескен компаниясын әлі күнге дейін қынжыла еске алғанда, оған ешқандай табыс әкелмеген, жай ғана тәжірибе болғанын айтады. Осы сәтсіздіктен кейін Микитани отанына оралып, банкте жұмыс істеуді жалғастырады.

1995 жылы  Хироси батыл шешім қабылдады. Оған туған ауданында орын алған жер сілкінісі себеп болды. Апат салдарынан он мыңға жуық адам қаза табады. Туыстары мен достарынан айырылған Микитани уақытын өзіне ұнамайтын іспен өткізуді жөн санамайды. Сондықтан ол көп ұзамай банктегі жұмысын тастап, өмір бойы бір компанияға адал болуды дәріптейтін жапондық дәстүрді бұзды және өзінің жеке бизнесін бастады.

Rakuten сервисінің тарихы

1997 жылы Хироси Микитани Rakuten («оптимизм») компаниясын құрады. Компания электронды коммерция үшін жасалған алғашқы жапондық алаң болды. Микитани бастапқыда бұл сервистің ары қарай дамитынына сенбейді. Өйткені, жапон нарығында осы форматтағы шетелдік сервистертер арасында бәсекелестік жоғары болды.

Алғашқыда кәсіпкер жобаға шамамен 250 мың доллар жұмсады. Басында алаңда 13 онлайн-дүкен орналасты, олардың көбі кәсіпкердің таныстарына тиесілі еді.

Америка нарығын жақсы білетін Микитани бәсекелестеріне төтеп беру мақсатымен жұмыс моделін басқаша құруға шешім қабылдайды. Ол өз алаңын сатушылар үшін оңтайлы етеді. Басты назар  баға белгілеуде болды. Бастапқыда Rakuten сатушылардан тек 500 доллар көлемінде комиссия алды, бұл сома Жапония нарығына кіріп үлгерген америкалық компаниялардан әлдеқайда аз. Уақыт өте модель бірнеше рет өзгерді, бірақ өз серіктестеріне адалдығын сақтап қалды.

Сервис жұмысының алғашқы жылдарындағы маңызды тәсілдердің бірі қызметкерлерді іріктеу болды. Микитанидің бірінші серіктестері - достары. Оларда Америкада оқыды және бизнесті жүргізу үшін дәстүрлі жапон тәсілдерінен бас тартуға дайын еді. Компания қазір де америкалық бизнес-үлгіде жұмыс істеуді қалайтын қызметкерлерді штатқа қабылдайды, үнемі осы бағытты қолдайды.

Компания үшін ең қиыны жаңа сатушыларды тарту болды. Агенттердің саны көп болғанымен, компанияның негізін қалаушыларға әрбір дүкенмен жеке келіссөз жүргізуіге тура келді. Олардың алдында Токиода бар дүкендерді онлайн-дүкендерге көшіру мақсаты тұрды. Тіпті, дүкен иелерімен сенімді қарым-қатынас орнату үшін іскерлік костюмдерден бас тарты. Тиісінше еңбек еш кетпеді, қолданған тәсіл нәтиже берді. 1998 жылы сайтта 320-ден астам дүкен ұсынылды. Бір жылдан кейін олардың саны 200-ге жетті. Ал сату деңгейі 5 млн-ға, табыс көлемі 1 млн долларға дейін өсті.

Жапон брендінің артықшылығы

Rakuten-нің кейін жеткен жетістіктердің көбі Amazon компаниясынынан абсолютті айырмашылығымен байланысты. Rakuten сервисі кез келген тауармен қатыса алатын сауда алаңына айналды. Ол трафикті төлеуге қабілетті емес және өзінің интернет-дүкенін құра алмайтын сатушылармен де жұмыс істейді.

Хироси үлкен сайттардың артында тым көп бәсекелестік және өте аз пайда жатқанын түсінді. Сондықтан, оның компаниясы әрбір ниет білдірушіге, тіпті өз бизнесін интернетке толықтай көшіруге дайын емес, тек қосымша табыс ретінде қарастыратын сатушыға да онлайн-сауданы жүзеге асыруға көмектеседі.

Шын мәнінде Rakuten өзінің платформасын әртүрлі ауқымдағы сатушылардың үлкен санына жалға береді. Онда жұмыс істеу үшін ыңғайлы құралдар мен жоғары трафиктерді ұсынады. Оның орнына компания жалға алу үшін төлем және тауардың құнына байланысты әрбір мәміледен пайыз қарастырылған таза комиссия алады.

Жапондық компания сервис жұмысын барлығына қолжетімді жасау үшін интернет-дүкенді басқаруға үйрентетін жеке курсын ұсынады. Хиросидің айтуынша, әдетте мұндай курстан өткен адамдар табысын 3 есеге көбейтеді.

Бұдан басқа, компанияда жұмыс істеудің алғашқы кезеңдерінде саудагерлерге көмектесетін арнайы жалданған кеңесшілер бар. Олардың қызметіне сату көлемін болжау, баға саясаты және таңдаулы тауар санаты үшін беттің мінсіз дизайнын анықтауда көмек көрсету кіреді.

Кеңесшілер өте қатаң іріктеуден өтеді, себебі Rakuten басшылығы қызметкердің кәсібилігі аз екенін клиент тез байқайды, өз кезегінде бұл сату көлеміне әсер етеді.

Сонымен қатар, сервис тауар немесе тапсырыс туралы пікір қалдыратын блогтардың тұтас жүйесін ұсынады. Мұндай элементтің болуы сатушы мен сатып алушы арасында сенімді қарым-қатынас орнатуға мүмкіндік береді.

Компанияның жетістікке жетуінің тағы бір себебі - логистикалық жүйе. Мұнда платформаға жеткізумен айналысатын серіктесі Tenso.сom көмектеседі. Соның арқасында клиент өз қалауы бойынша Rakuten онлайн-дүкендерінен тапсырыс берілген барлық тауарларды бір жеткізілімнен ала алады.

Сервистің табысы

Ерекше тәсілдерді пайдаланып сервис Жапониядағы сатуға арналған ең үлкен платформаға айналды. 2000 жылы компания өз акцияларын JASDAQ биржасында орналастырып, IPO-ға шықты. Шығарылым оң нәтиже көрсетті және компанияға 600 млн доллар табыс әкелді. Одан кейінгі жылдары компания акциялары тағы төрт рет орналастырылды, 2,7 млрд долларға дейін пайда көрді.

2005 жылы компанияның кірісі 1,1 млрд долларға жетіп, компанияда 3,7 мыңнан астам адам жұмыс істеді. Алынған пайданы бағалай отырып, жобаның әлемдік нарықтағы басқа ойыншыларға бәсекелес болуға қауқарлы екенін түсінген Микитани экспансияға дайындықты бастады.

2009 жылы компанияның табысы тек 3,25 млрд долларды құрады, ал басты қарсыласы Amazon 24 млрд доллар табыс тапты.

Сервиске үлкен табысты 2012 жыл алып келді. Платформаның табысы 4,6 млрд долларға дейін өсті, ал сайтта сатушылардың жалпы саны 38 мыңға жетті. Тауарлардың жалпы саны 96 млн атауды құрады. Сонымен қатар, сервис әлемнің 10 елінде табысты қызмет етті.

2013 жылы компанияның табысы 4,9 млрд долларға дейін өсті. Бірақ әлемдегі электрондық коммерцияға арналған басты платформа бола алмады. Дегенмен, бірқатар елде табысты жұмыс істеді.

2014 жылы компанияның табысы 5,56 миллиард долларға жетті.

Әлемдік нарыққа шығу

Бәсекелестерін зерттей келе, Rakuten басшысы интеграцияның өзге моделін таңдайды. Платформаны енгізудің басты тәсілі ретінде басқа елдерде жұмысты нөлден бастамау үшін нарықта бар сервистерді пайдалануды жоспарлайды.

Жапондық холдинг сатып алған бірінші компания - LinkShare. Бұл АҚШ-та жаһандық интеграцияны бастау үшін алғашқы қадам болды. Кейінгі жылдары жапон компаниясы әрбір еуропалық елдегі нарықтың елеулі үлесі бар сервистерді және ең бастысы — сапалы кадрларды сатып алды.

Rakuten-ді барлық жағдайда жетістікке жетпеді. Мысалы, компанияның Қытайға экспансиясы толығымен сәтсіздікке ұшырады. Себебі, мұнда мықты бәсекелестерге тап болды.

Дегенмен, Микитани жеңілісін жергілікті нарықтың оның бизнес-моделіне дайын еместігімен түсіндіреді. Ал 2010 жылы ол Baidu компаниясымен табысты келісімге қол жеткізді. Хироси қытайлық холдиннгке Alibaba Group компаниясымен көшбасшылық үшін күресте көмектесуге уәде береді

Бірақ жоспар іске аспады. Серіктестердің іске қосқан Lekitian сайты сәтсіздікке ұшырайды. Бұл ретте сәтсіздіктің басты себебі Қытай мен Жапония арасындағы саяси қатынастардың шиеленісуі болды. Соның салдарынан Үкімет сервисті жарты жылға дерлік өшірді, 2012 жылы қызметін толықтай тоқтатты.

Осы орайда компания батыс нарықтарында қатысуын біртіндеп ұлғайтты. 2009 жылы Жапония нарығындағы көшбасшылардың бірі болды. Бірақ сервис өз еліндегі қарсыласын қуып жете алмады.

Rakuten сату алаңы 2011 жылы Amazon-ның позицияларына қауіп төндіре бастады. Бұған америкалық Buy.com, француздық Priceminister, немістердің Tradoria және британдық Play.com секілді жергілікті нарық ойыншыларын сатып алу әсер етті.

Сондай-ақ, 2011 жылы Rakuten тек қаржылық көмек қана емес, электрондық коммерция саласында өз тәжірибесімен бөлісіп, қарқынды өсіп келе жатқан ресейлік Ozon сервисін 100 млн долларға инвестициялады. Жапон алпауыты бұл мәміле арқылы әлемдік нарықтағы өз позициясын нығайтты және Ресейде белсенді қызметін бастады.

Компанияның шетелдік нарықтарда қалыптасуы Микитанидің АҚШ-та оқығанда алған тәжірибесімен тығыз байланысты екенін атап өткен жөн. Мысалы, батыстағы интеграцияға дайындық барысында кәсіпкер компания ішіндегі жапон тілінен бас тартып, қызметкерлерді біртіндеп ағылшын тіліне ауыстырады. Ана тілінен бас тарту практикалық себептерге де байланысты болды. Хироси жапон тілі қызметкерлердің шынайылығына кері әсер етеді, оларды естуді қалайтын нәрсені айтуға мәжбүрлейді деп санады. Мұндай әрекеттер жергілікті баспасөзде жағымсыз пікірлерге алып келді.

2012 жылы Amazon-мен бәсекелестікті күшейтуге ниеттенген Микитани бірнеше рет сұхбат берді. Хироси өзінің басты бәсекелестерінің жұмыс үлгісін сынға алып, өз бизнесін жүргізуінің жеке тәсілін «адамгершілікке жақын» деп атаған.

Оның компаниясы электрондық коммерция үшін қызықты сервистерді сатып алу мен тартуды жалғастырды. Осындай мәмілелерге Kobo электрондық кітаптарын өндірушісін сатып алуды жатқызуға болады. Компания осы саладағы позицияларын нығайту үшін 2015 жылы 410 млн долларға OneDrive сервисін іске қосады. Ол оқушылар мен кітапханаларға кітаптарды сатып алып қана қоймай, оларды жалға алуға да мүмкіндік берді.

Rakuten компаниясы 2014 жылы Slice және танымал Viber мессенджерін 900 млн долларға сатып алды. The Next Web-тің пікірінше, бұл сатып алулар нарықтарға электрондық коммерция үшін жетілдірілген жүйесі бар сомада Rakuten позициясын айтарлықтай күшейтетін сандық контент бойынша бірегей шешімдерді енгізуге мүмкіндік береді.

2014 жылдың қорытындысы бойынша көптеген сарапшылар компанияның батыс нарығына қарқынды шабуылға көшкенін атап өтті. Сондықтан, Viber-ден басқа контекстік жарнамаға маманданған DC Storm сатып алынды. Rakuten-дің тағы бір маңызды сатып алуы - 1 млрд долларға Ebates қызметі болды, бұл АҚШ-та интеграцияланудың ең жылдам тағы бір жолы деп есептелінді.

2016 жылы компания тағы бір бастаманы қолға алды. «Барселона» футбол клубының демеушісі болды, ал 2017 жылдан бастап спортшылардың формаларында Rakuten атауы пайда болды.

Rakuten-нің мақсаты орындалды ма?

Бүгінде жапондық платформа бүкіл жер шарында жұмыс істейді. Оның сөзсіз артықшылығы - көптеген тауарлар және саудагерлермен жұмыс жасаудың икемді үлгісі.

Хироси Микитани жағдайы 8,6 млрд долларға бағаланады және ол - Жапонияның ең бай адамдарының бірі. Дегенмен, кәсіпкердің Rakuten-ді электрондық коммерция саласындағы әлемдік көшбасшыға айналдырамын деген мақсаты әлі орындалмады.

Rakuten басшылығының маңызды шешімдерінің бірі - тауарларды төлеу үшін қабылданатын валюталардың бірі ретінде Bitcoin-ды енгізу. Bitcoin компанияға өзінің тікелей бәсекелесінен қалыс қалмауға мүмкіндік береді.

Жапондық платформаны жақын арада Amazon-ды басып озады деп айта алмаймыз, бірақ оның мүмкіндігі бар. Бұл ретте барлығы бас директордың шешімі мен тәуекелдеріне байланысты.