Ақпан айында мен айтып өткендей,  өткен 12 ай ішіндегі саяси сілкіністерді ескере отырып, 2016 жылдың соңында әлемдік экономика адамдардың көпшілігі күткеннен күштірек циклдік күйде болды. Бұл серпін 2017 жылдың бірінші тоқсанына дейін сақталды. Соңғы “аса қысқа мерзімді” көрсеткіштер бойынша, әлемдік ЖІӨ өсімі 4 пайыздан асқан және бұл 2008 жылдағы қаржы дағдарысынан бері орын алған, бәлкім ең мықты өсу көрсеткіші болар.

Дегенмен, кейбір бақылаушылар, арасында тек қана пессимисттер емес, бұл өсім дәлелі сенімсіз деп қарсы болды, және ағымдағы экономикалық үрдістің қаншалықты ұзақ жалғасатынын болжау мүмкін емес деп те айтты. Шынында да, 2008 жылғы қаржы дағдарысынан бері қалпына келу кезеңдерінде өсу орын алып, сосын тез арада қайта баяу ағымына оралған.

Ұзақ мерзімді экономикалық өсуді сақтау үшін бизнес инвестицияларын арттыру керек. Өкінішке орай, бұл оңай көрінгенімен, іс жүзінде олай жасау қиынға соғар. Әсіресе, Батыс экономика жүйесінде, негізгі капиталға салынған, тұрғын үй емес инвестициялар алдыңғы қысқа ғұмырлы, экономика өсуінің  жеделтету циклында жоқ болған фактор болып табылады.

Тұрғын үй емес бизнес инвестицияларының соңғы жылдары неліктен жанданбағанын ешкім нақты айта алмас. Бірақ, мен осы мәселе бойынша сәл пессимистік дәстүрлі пікір дұрыс емес па деп күдіктенемін.

Негізі, басты дәлел ретінде, сақ басшылардың ұзақ мерзімді тәуекелдерді «инвестиция салуға тұрарлық емес» деп санайтынын келтіріледі. Олар шамадан тыс реттеу, ауыр корпоративтік салық салу, жоғары борыш деңгейі, тұрақсыз саясат және жаһандануға қарсы саяси реакция тәрізді көптеген белгісіздік факторларына тап болады, сонымен қоса оларда тұтынушылардың шығыстары Америка Құрама Штаттарынан тыс, тіпті АҚШ ішінде де жалғасады деген күмән де бар.

Ал кем пессимистік көзқарас бойынша, 2008 жылдан кейін, әлемдік экономиканың АҚШ тұтыну қозғалтқыштынан ажырауы және дамушы елдердің тұтыну экономикаларына бейімделуі (оның ішінде кем дегенде Қытай да бар) сөзсіз болады. Бұл орын алған кезде, біздің барлығымыз бақытты өмір сүре аламыз.

Бұл кем пессимистік жаққа қарай мен де қосыламын. Мен наурыз айында атап өткендей, Қытай экономикасы 2017 жылдың бірінші тоқсанында жақсы дамыды, және бұл сондай-ақ екінші тоқсанда да солай жалғаспақ. Шын мәнінде, Қытайдың соңғы айлық деректері, экономикалық жедел даму белгілерін, әсіресе тұтыну бойынша, көрсетеді. Және бірінші тоқсан деректері бойынша, қытай тұтынушыларының экономикалық өсудің маңызды жүргізуші күшіне айналуы да айқын болды.

Статистика сандарына көз тіккен пессимисттер, Қытайдың соңғы күшті экономикалық көрсеткіштері уақытша ғана, және тұрақсыз ынталандыру өнімі деп айтуда. Ал экономикалық өсу шынымен де жалғасын тапса, ультрапессимистердің пікірі бойынша,  қытай үкіметі батыс компанияларымен қоса қытай фирмаларына да бұл өсуден пайда көруге мүмкіндік бермейді. Пессимисттер Қытай туралы дұрыс пікірде ме немесе жоқ па, бірақ, ең қызығы, жаһандық өсу қозғалтқышы басқа жерде орналасқанымен, мысалы АҚШ немесе Еуропа (атап айтқанда, Германия), бизнес инвестициялары әлі де әлсіз болып табылады.

Британдық үкіметтің микробқа қарсы препараттардың төзімділігіне байланысты шолуының төрағасы болған кезде, мен фармацевтикалық өнеркәсіпті жақсы біліп-түсінуіме тура келді. Осылайша, мен микроэкономикалық күштерді және негізгі парасатты, саналы мағынаны да ескеру керектігін ұғындым.

Әрқашан белгісіз болған және әрдайым солай болатын болашақты қарастырайық. Ірі экономикалық дағдарыстардың көбісі, негізі, компаниялар жарқын болашаққа аса сенімді болған кезде орын алған. Мұндай сенімділіктің тым көптігінің салдары ретінде 2000-2001 жылдары сансыз өскен интернет компанияларды да келтіруге болады.

Осындай ақпараттың қолжетімділігін артуының арқасында (алуан түрлі ой-пікірлерді қоса алғанда), біз қазір болашақтың әрқашан белгісіз екенін білеміз, және Батыстағы бизнестің қимылдарының (дамушы әлемде де) қаржы жүйесінің ағымдағы жұмысын ескере отырсақ, өте орынды екенін де түсіндік. Неге бизнес көшбасшылары белгісіз әлемге инвестиция салуы керек? Оның орнына олар еш тәуекелді жақтыртпайтын инвесторларға талаптары бойынша дивидендтерін төлей алып, немесе өз компанияларының акцияларын сатып ала алады ғой (сол арқылы акция бағасы / акция бойынша пайда қатынасын жақсартып және тіпті өз сыйақысын арттыра алады)?

Ақыр аяғында, бас атқарушы директорлар және ең агрессивті инвесторлар осы тәсілді ұнатады. Өкінішке орай, олардың бұрынғы және қазіргі қызметкерлері ондай қуанышты емес, себебі олар айлықтары немесе зейнетақыларында табылған табыстан ешқандай пайда көрмейді (Батыс елдерде мемлекеттік облигациялардың төмен табыстылық салдарынан олардың шынайы құны төмендеуде).

Біздің сайланған үкіметтерімізге ойын ережесін өзгерту керек. Біріншіден, бұл салық кодексін жаңартуды білдіреді, сонда түсім акцияларды сатып алу үшін пайдаланылатын жағдайларда, борыш беруді әлдеқайда тартымсыз жасауға болады. Шынайы дивиденд төлемдерін беруге қарағанда, акцияларды сатып алуды аса қиындату керек. Осылайша, атқарушы топтағы инсайдерлер ғана емес, барлық акционерлер де табысты болады.

Сонымен қатар, сол басшылар, акцияның бағасының оның табыстылығы қатынасы бойынша қысқа мерзімді мақсатты көрсеткіштер негізінде сыйақы алмауы тиіс. Көбірек инвесторлар ұзақ мерзімде тиімді, шынайы шараларды көрсету үшін ынталандыруды өзгертуді талап етулері қажет.

Норвегиялық ұлттық әл-ауқат қоры жақында осындай өзгерістерді қолдады. Басқа ірі институционалдық инвесторлар мен саясаткерлер корпоративтік әлемге серпін беру үшін осылай жасауы тиіс. Біз ынталандыруды өзгертсек, сайып келгенде, өндірістік инвестициялардың қайтымды пайдасын көре аламыз.

Автор туралы: Джим О’Нил - Goldman Sachs Asset Management бұрынғы төрағасы және Ұлыбритания Қазынашылығының бұрынғы сауда бойынша хатшысы, Манчестер университетінің құрметті экономика профессоры, британдық үкіметтің микробқа қарсы препараттардың төзімділігіне байланысты шолуының төрағасы.