Бразилия  ұзақ мерзімдік экономикалық қажеттілігін қамтамасыз ету  мақсатында Орталық Азия мемлекеттерімен белсенді қарым-қатынастарын  дамытып отыр. Әсіресе, осы аймақтағы байланыстарда Қазақстанның орны бөлек. Осы курстық жұмысты жазу мақсатында өндірістік тәжірибе өткен, жапондық компаниялармен тығыз экономикалық байланыстар орнатқан қазақстандық компания «Казатомпромның» қызметі осыған дәлел болып отыр.  мемлекеттері ішінде Бразилияның  Қазақстанмен байланыстары қарқынды дамып отыр. Екі жақты байланыстар тек минералдық ресурстарды ғана емес, сондай-ақ жол құрылыс материалдарының тасымалы, мұнай мен газ өндірісіне қажетті химикаттардың тасымалы, NEХI сияқты сақтандыру ұйымының қатысуымен қаржыландыру сияқты жаңа іс-шаралармен толығуда.

Ресми деңгейдегі екі мемлекеттің қалыптасуына ықпал еткен оқиғаларды яғни, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Бразилияға іс-сапары барысында қол қойылған «Қазақстан Республикасы мен Бразилияға арасындағы достық, әріптестік және ынтымақтастық туралы біріккен мәлімдеме». Осы мәлімдеменің нәтижесінде екі мемлекеттің қарым-қатынастары стартегиялық әріптестік деңгейге көтерілгенін жан-жақты зерттеп ашып көрсету. Екі мемлекетте халықаралық аренада бейбітшілікті қолдау саясатын жүргізіп отырғандығын және негізінен олардың ғаламдық және аймақтық проблемалары бойынша ұстанымдары ұқсас болып отырғандығын айқындау.

«Қазақстан Республикасының Бразилияғамен  экономикалық және географиялық қарым-қатынасы» тақырыбындағы курстық жұмыс кіріспеден,  екі тараудан және бес тараушадан сондай-ақ қорытынды мен пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1.1. Географиялық орны.

Латын Америкасында және бүкіл әлемде маңызды орынға ие екендігін және оның ВВП-сы

Жалпы Латын Америкасы елдері шаруашылықтың территориялық құрылымына ие, оның дамуы біріншіден экономикасының дамуы мен урванизация процесінің сипатына тәуелді. Мемлекеттің жарық мысалы полидентрикалық  территориялық ұйымдастыру жүйесі (ТҰЖ) күрделі қызмет атқарады.

Негізгі сандық көрсеткіштеріне байланысты мемлекетті сипаттай отырып, Бразилия-гигант мемлекет қатарына жатады. Расында да ол территориясының өлшемі (8,5 млн. км² ) және халқының санына байланысты (170млн-ға жуық адам) әлемде төртінші орын алады. Оның құрғақ шекарасының ұзындығы-16 мың. Құрғақ жерінің шекарасы мен көрші мемлекеттерінің санына (10) байланысты Қытай және Ресейден кейін қалады, соңынан еруші Мексика мен Аргентинадан ауданы мен халқы бойынша озып шыққан Латын Америкасының ірі мемлекеті.

Мемлекет Оңтүстік Америкасы материгінің шығыс және орталық бөлігін алып жатыр.құлықтағы шекарасының ұзындығы 16 мың км шамасында; шығысында 7,4 мың км-ді Атлант мұхитының суы шайып жатады. Астанасы Бразилия қаласы.

Астананың Рио-де Жанейродан Бразилиядан көшуі 1960 ж. мемлекеттің ішкі отрнықтыруына бағытталған іс-шаралардың бірі болды. Ең кедей және жиі ашыққандардың  иммигранттардың солтүстік-шығыстан үнемі экономикалық дамыған оңтүстік-шығысқа бағытталғанын көрдік. өкіметпен істелінетін бағдарламасы жаңа аудандар (Амазония) мен қалған аудандарыд көтеруге (солтүстік-шығыс) бағытталуы бірінші кезекте онда жұмыс орындарын құрып және өмірге қажетті жағдайларды жасауда еді.

1.2. Табиғат ресурстары

Бразилия мемлекеті айтарлықтай табиғи ресурсы бар, сол аймақтың басқа мемлекеттерін экономикалық, әсіресе өнеркәсіптік өсуі бойынша юасып озатын Латын Америкасының ірі мемлекеттерінің бірі. Территориясының кеңдігі Бразилияның табиғи жағдайларының әртүрлілігін білдіреді.

Мемлекеттің солтүстік бөлігі мен Амазонкалы бөлігінде орналасқанаймағының оңтүстік бөлігі мен биіктеу Бразилия жазық тауларымен салыстырмалы айырмашылық көп. Солтүстік аймағы әлі толық зерттелмеген. Бразилиялық жазық тауларда жағалау маңы жолақтар көп; ірі ішкі кеңістігі-сертандар, мұхиттан жабылған серралармен көтерілген, бірақ аздау орналасқан. Пайдалы қазбалары геологиялық құрылымының ерекшеліктері мемлекет территориясында темір, марганец рудасы, титан, боксит, мыс, хромит, беррилий, цирконий, таулы хрусталь сияқты айтарлықтай ресурстарының бар екенін білдіреді. Мемлекет бірінші орында шикізат қорының барымен, ал кобальт, вольфрам, қалайы, калий тұздары, асбест, графит, тальк бойынша екінші орын алады. Одан басқа тағы никель, уран, алтын, фосфорит, магнезиттер де бар.Соған қоса жанармай ресурстары жетіспейді, үнемі геологиялық сұраныс жүреді, әсіресе жағалаумаңы зонадаға континентальды шельфтерден, бұларда себебі мұнай қоры мен табиғи газ табылған. Сландылардың болуы абыройлы, сонымен қатар шет елдерде екінші орынға ие. Тас көмірдің шығатын жері белгісіз және көбіне оңтүстікте анықталған.

Су ресурстарына келетін болсақ Бразилия территоиясында тығын сулар қоры көп. Олардың ең ірі көзі-Амазонка өзені. Гидроэнергия қоры -255 млн кВт-қа бағаланады (1993). Өзеннің гидроқұрылысы Парана бассейні үшін қарқынды қолданылды, бұл мемлекеттің бүкіл ГЭС-ның 2/3 күштілігін береді. Солтүстік шығыстың энергетикасы мен сумен қамтамасыз етуі үшін Сан-Франциску  өзені қолданылады.

Топырақ өсімдік жамылғысы жалпы елде қызыл түсті ферралитті топырақты ормандар басым. Амазония батысында-ылғалды экваторлы ормандар бар, шығысында-жапырақты жасыл оармандар ораналсқан.  Бразилия жазық тауларының орталық бөлігінде саванналар бар, ал солтүстік шығысы құрғақ-қызыл, қоңыр топырағы құмды. Бразилия жазық тауларының оңтүстігінде жасыл жапырақты және аралас ормандар бар, мұнда қылқан жапырақты араукария жоғары бағаланады. Шеткі оңтүстік субтропикалық жазықта, тұқымыд қаражерлі топырағы бар. Ммелекет ауыл шаруашылығының жан-жақты дамуы үшін және өнеркәсіптерінің дамуы үшін барлығын дұрыс орналастырады. Оның әрбір ірі ауданы ерекше табиғат ресурстарымен  бағаланып, шаруашылықты орналастыру мен құруда қиындық тудырмайды.

1.3. Халқы

Бразилия халқы еуропалық иммигрант және құл ретінде әкелінген африкалық негрлер, абариген-үндістердің араласуы нәтижесінде құрылған. Түбірлі үнді халқы ( губай куру, типу-гуарани, аймара, карибтер және т..б). бразилия территориясында ХҮІ ғасырдың басына дейін тұрған, кейін көп дәрежеде колонизация кзеңінде ассимиляция болды. Сақталып қалған үндістер (максимальді бағасы-1,5 млн. адамға жуық) Амазонка өзенінің бассейнінің терең облыстарында өмір сүреді.негрлерді плантацияда жұмыс істеу үшін Африкадан әкелінді, әсіресе солтүстік-шығыста еді, ХІХ ғасырдың ортасына дейін оларды әкелуге мемлекет тыйым салған еді.

Еуропалық иммигарция ХІХ ғ. басынан ХХ ғ. соңында қарқынды дамыды. 1872-1939 ж.ж. мемлекетке 5 млн-нан көп адам әкелінді, көбіне итальяндық , португалдық, испандық, неміс, жапондар болды. Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін Бразилия Еуропадан иммигранттар тобын жаңадан қабылдады: 1946-1961 ж.ж. 700 мыңнан астам әкелінді, олар негізінен португалдықтар, кейін иммиграция құлдырап, қазіргі кезде оның ролі жоққа жақын. Мемлекет халқының 95%-дан көбі бразилиялықтар, ұлты нәсілдік қатынаста  тығыз, оған ақтар, негрлер, мулаттар, метистер, самбо кіреді. Қалғаны басқа ұлттар; португалдықтар, испандықтар, итальяндықтар, немістер, украиндықтар, жапондықтар кірді. Бразилиялықтар ұлтына еуропалықтардың африкандық үндістердің қосылуы оның тілін, мәдениетін, салт-дәстүрін қосты. Португалдық тілде сөйлейтін бразилиялықтарүндістер мен африкандықтар тіліне ұқсатып сөйлейді

Халқының табиғи өсімі (1990-1994 ж.ж.17%) Латын Америкасының орта көрсеткішіне сәйкес келеді. Халқының жастық құрылымының ерекшелігі, көп бөлігінің бала жастарына кетуі (32% жуық) экономикалық белсенді халқы тұрғындардың 37%-ын құрайды. Жұмыспен қамту проблемасы өте өткір; экономикалық белсенді халқының 10%-на дейін жұмыссыздар. 40%)-дан астам халқы кедей, ал 20%-ы өте төмен жағдайда. Кедейлік, өмірдің нашар санитарлы-гигиеналық жағдайы-эпидемия, тропикалық аурулардың таралуы жоғары бала өлімінің (1990-1995 ж.ж. 60%-Латын Америкасындағы жоғары көрсеткіштердің бірі) себебі болып табылады.

Төмен білім деңгейі (15 жастан жоғарылардың ішінде сауатсыздық 20%-ға дейін) халық шаруашылығының заманауи секторларына кері әсерін тигізіп отыр.

Тұрғындардың жартысы мемлекеттің, Атлант жағасының 7%)-ын мекендеген.  Халықтың орналасуының орташа тығыздығы-19-дан көп, оңтүстік шығыста 70-тен көп, солтүстігінде 1 км² –на 2 адамнан келеді. Бразилияда урванизация процесі өте тез дамуда; қалалық халқы 1980-1995 ж.ж.68%-дан, 77%-ға дейін өсті. «Миллионер» қалалар саны 15-ке жетті. Екі ірі қалалық агломерация өсуі жалғасуда –Сан-Паулу (20 млн-ға жуық тұрғыны бар) және Рио-де-Жанейро (14 млн-ға жуық тұрғыны бар).

Бразилия урванизациясының спецификасы мынада, кең тараған өз еркімен қала шетінде құрған жұпыны поселкелері-фавелдері 1991 ж. санақ бойынша бір Сан-Паулу штатында 1257 фавельдің бар болуы, онда 3 млн тұрғынның болуы.

Астананың Рио-де Жанейродан Бразилиядан көшуі 1960 ж. мемлекеттің ішкі отрнықтыруына бағытталған іс-шаралардың бірі болды. Ең кедей және жиі ашыққандардың  иммигранттардың солтүстік-шығыстан үнемі экономикалық дамыған оңтүстік-шығысқа бағытталғанын көрдік. өкіметпен істелінетін бағдарламасы жаңа аудандар (Амазония) мен қалған аудандарыд көтеруге (солтүстік-шығыс) бағытталуы бірінші кезекте онда жұмыс орындарын құрып және өмірге қажетті жағдайларды жасауда еді.

Мемлекетпен қатар Бразилия-28 автономды штат пен федеральді (астаналық) округтардың союзынан түзілген федеративті республика. 1988 ж. конституция бойынша штаттардың өзінің конституциясы, билігі, материалды және саяси құқықтары бар, бірақ федерациядан шығуға құқығы жоқ. Мемлекетте заңды билік екі палатадан Ұлттық Конгреске жаатды, ол халық санына пропорциональды түрде 4 жылға сайланатын депутаттар палатасы мен әр штаттан 3 адам сайланып, 8 жылға сайланатын федеральды сенаттан (сенат әр 4 жылда жиі жаңарып отырады, ол биліктің орындалуын қамтамасыз етеді) тұрады.

Орындаушы билікті президент басқарады, тікелей дауыс беру арқылы 5 жылға сайланады, қайта сайлану құқығы жоқ есеп айыру конгресіне қатысуға құқы жоқ, оны себебі үкімет құрған қорғаныс күштері басқарады.

1.4. Жалпы шаруашылығы

Өнеркәсібі. Бразилияның өнеркәсібі ВВП-ң 30%-ын береді, көбіне бұл мемлекеттің бетін анықтап келе жатыр, еңбекті халықаралық геогарфиялық бөлгенде де осы қолданылады. өнеркәсіп өндірісінің  жалпы көлемі бойынша (әлемдіктен 2%-дан көп), Батыс пен Қытай елдерінен «үлкен жетілігінен» кейінгі әлемдегі жетінші орынды алады.

Осы уақытқа дейін Бразилияның позициясы келешек өнеркәсіпте мықты еді. Сонда да мемлекет әлемде темір рудасын экспорттаудан бірінші орын, боксит өндіруден үшінші орын алады, қалайы өндірулен бірінші әлем бестігінің құрамына кіреді, ағаш жасауда да солай. Бірақ 1990 ж. өңдеу өнеркәсібінде Бразилияның позициясы күшейді. Бұл «төменгі  қабаттардың» өңдеу өнеркәсібіне жатады, ол шойын, болат, алюминий, цемент өндіруден әлемнің алғашқы ондығының қатарына кіреді. Бразилияның әлемнің бестігіне теңіз кемелерін трактор, телевизор, мақталы мата шығарудан да кіретіні, алғашқы ондыққа автомабиль, метал өңдеуші станка, электроэнергия өндіруден алғашқы ондыққа кіреді.

Әсіресе соңғы уақытта Бразилияда  автомобиль өнеркәсібі дамып жатыр, онда 100 мың адам жұмыс істейді. 1998 ж. автомобиль құрылысының 40 жылдығы аталып өтті, сол кездің өзінде автомобиль құрылысының алғашқы ондығының қатарына кіріп қойған болатын. Ал соңғы жылдары мамандардың  ойынша автомобиль өндіру жылына 2,3-2,5 млн-ға артып отыр, Бразилияның осы көрсеткіші бойынша тағы екі-үш мемлекетті анықтауға болады. Бразилиялық автобустар Латын Американың автобус саябағының негізін құрайды. Бразилия автомобиль құрылысы бойынша  батыс желісінің жетекші корпорацияларымен, оның ішінде «Дженерал Моторс», «Форд», «Фольксваген», «ФИАТ», «Рено», «БМВ»,  корпорацияларымен  жарысу үстінде.

Ұшақ құру, есептеу және коммуникациялық техника, синтетикалық химия өндірісіненде де Бразилияның жетістіктерін  байқауымызға болады. Рио-де Жанейродағы орналасқан  АЭС-ның қуаттылығы өсіп келеді. Парана ауданында әлемдегі ірі ГЭС Итайту құрылған, қуаттылығы 12,6 млн кВт. Оның қуаттылығын жоғарылату 14 млн кВт-қа дейін жоғары жұмыстар жүргізіліп жатыр. Бразилия әлемде көфе, қант, апельсин шырынын өндіру жөнінен бірінші орын алады, шошқа мен ірі қара мал басы бойынша алғашқы бестіктің  құрамына кіреді. Тағам өнеркәсібі бойынша да дамуы жоғарғы деңгейге жетті.

Бразилия экономикасы біріншіден ішкі рынокқа бағдарланған болса, сыртқы экономикалық байланыстарының да маңызы зор. 1970 ж. Бразилияның экспортының ¾-і ауыл шаруашылық шикізаты. Өнімдерінің  2/1-нің көбін әртүрлі машиналар, транспорттық заттар, химиялық тауарлар құрайды. Бразилияның экспорт және импорт бойынша негізгі серіктестері; экономикалық дамыған мемлекеттерден-АҚШ және еуропалық союздың мемлекеттері және Латын Америкасының басқа да мемлекеттері. Соңғы жылдары  Ресейде өзіне бразилиялық рынок ашуды бастады. Бразилия үлкен шетел инвестицияларына жатады. Оның өзі де капитал шығара бастады.

Бразилия үшін гигант мемлекет ретінде әкімшілік территориялық  бөлу мен экономикалық аудандастырудың маңызы зор, және ол аймақтық саясатпен байланысты.

Бразилия өнеркәсібі шаруашылығындағы жетекші салалардың бірі болып табылады. 90 жылдардың ортасында оның иелігіне 35%-дың көбі енеді. Оның 2/3-і өндіруші өнеркәсіпке жатады. Салыстырмалы түрде энергетика саласы тез дамуда және тау-кен өнеркәсібі де даму үстінде, соңғы он жылдықта құрылыс индустриясы қала бастады.

Ауыл шаруашылығы. Бразилия шаруашылығының даму ерекшеліктер мен даму сипаттамасына келер болсақ. Бразилия дамушы елдер қатарына жатады. Ол-Латын Америкасының ірі мемлекетіжәне оңтүстік Америка субрегионының ядросы. өсу факторларының ішінде мыналарды атауға болады; күшті және әртүрлі табиғи ресурсты потенциал ауыл шаруашылық және ауыл шаруашылық жерлеріне сай аймақтарының көптігі, арзан жұмыс күшінің кең және динамикалы базары, экономиканыі ірі мемлекеттік секторы. 1964 ж. кейін қабылданған елдегі «бразилиялық модель» дамуы жедел курсқа еніп капитализмді кең дамытты, ұлттық капиталдың концентрациясының форсирленуі, шетел капиталы үшін толық ашуы тән. Бастапқы кезде көп табыстарға жетті: 70-жылдары ВВП-ның жыл сайын өсуі 10-12%-ға жетті және әлем «бразилиялық ғажайып» туралы айта бастады. Шетел капиталының енуі өнеркәсіп дамуына күшті түрткі болғанмен, ол үлкен кесірге айналды: 1980 жылы Бразилия республикасында сыртқы қарыздарының көлемі бойынша бірінші орынға шықты және оны бекем ұстауын жалғастыруда (1996 жылы 15 млрд доллар) қарызын төлей алмауы экономикада инвестицияның тез қысқаруы, инфляцияның дамуы терең созылмалы кризиске ұшыратты. 1882-1992 жылдар бойына жылдық шығын Баризилияда 10%-ға төмендеді. 90-жылдардың басында кризистен шығу әрекеттері жасалынды. Неолиберализм жолында экспортты форсирлеу, импорт пен әлеуметтік сфераға шығындарды қысқарту.

Экономикалық қиындықтарына қарамай Бразилияның дамуы мен модернизациясы өзіне жол ашуда. Мемлекет компьютер рыногы бойынша әлемде алтыншы орынға жетті, қару-жарақтарды ірі өндіруші мен экспорттаушы болды, оның спутниктері космосқа жетті. Әлсіз дамығандық сонда да артта қалмады: ауыл шаруашылығында жұмыс күші көп, басқа өнеркәсіптің салаларына қарағанда өмір деңгейінде аудан аралық айырмашылықтар бар және еңбек өндірісінде салааралық контрасттар көп.

Ауыл шаруашылығында ¼ экономикалық белсенді халқы жұмыс істейді, ал оның өнімдері 14%-ға жуық ВВП және 40%-ы экспорт. Жұмысшылардың 80%-дан астамының жері жоқ. Солайша 1,5%-ға жуық басшылары (иелері) жердің жартысын иеленіп ал,ан. Капиталистік және құлдық жер иеленулер басым. Капиталдық кезеңге дейінгі өмір салты сақталып қалған, әсіресе солтүстік-шығыста.

Жетекші сала - өсімдік өсіру, оның 3/5 бөлігіне ауыл шаруашылық өнімдері кіреді. Ал анық бөлінетін экспорттық бағыттылықпен сипатталады. Бес негізгі экспорттық мәдениет бар: кофе, какао, мақта, қант қамысы және соя – егілген ауданның 30%-нан көбін алып жатыр және өсімдік өсаіру өндірісінің 35%-дан көбін құрайды. Бразилияның әлемдік кофе өндірісіндегі тиесілі төмендеді (30%-дан 20%-ға дейін), сонда да әлемде бірінші орын алады (1,1 млн т. 1995 жылы). Кофе әлі күнге дейін мемлекеттің маңызды плантациялық мәдениеті болып қала береді. Кофе өсіру топыраққа және климаттық жағдайларға таңдамалы, жерлердің құлдырауына байланысты жинақтың 10%-ын беретін оңтүстік-шығысқа миграцияланады. өндірістің жетекші ареалы 90-жылдардың ортасында – Минас-Жеройтс штатының оңтүстігі. Әлемде Бразилия қант қамысын жинауда бірінші орынға шықты және Куба қантын шығарудан әлемдік рынокқа шықты. Какао, соя өндіруден әлемде екінші орында. Мақта мен қант қамысы ескі плантациялық мәдениет. Мемлекет әлемде банан және апельсиндер жинаудан жетекшілік етеді.

Ауыл шаруашылығындағы баста салаларының бірі барлық егіс жерлердің 2/1-ін алып жатқан жүгері, қоңыр фасоль өсіру болып табылады. Олар барлық жерлерде де бірдей таралған. Дәнді дақылдардан күріш, бидай, тары, арпа өседі. Жұмсалатын бидайдың 60%-ы жыл сайын жеткізіліп тұрады.

Ауыл шаруашылығында негізінен ет өнімі 2/5 бөлігін береді. 1995 ж. мемлекетте ірі қара малдың басы 152 млн. , шошқа саны 32 млн, қой саны 21 млн, жылқы саны 6 млн-ды құрады.

Орман шаруашылығы Бразилия территориясының 60%-нан көбін алып жатыр. Амазонка өзеніндегі ормандарда жабайы өсетін каучук, бразилия жаңғағы, пальма тұқымдары, майлы ағаш тұқымдары,солтүстік-шығыс парагвай шайы көптеп кездеседі. Мұндай өндіріс салаларының көп бөлігі экспортталады.

1.5. Көлігі

Бразилия мемлекетінде соңғы он жылда территорияда транспорттық сала күшеюде, ал жағалаумаңы аудандарда салыстырмалы түрде жоғары. Темір жолдары (жалпы көлемі 30,5 мың км, 1995ж.) ескі құрылыс болғандықтан құлдырау үстінде, тіпті жабылып та жатыр. Бірақ біршама тығыз орналасқан аймақтарда олра модернизацияланып, электрифицирленеді (1994 ж. 2,5 мың км). Амазония мен орталық-батыста; соңғы 15 жылда 3,2 мыңға жуық.

Автожол тығыздығы-1,5  млн км-ге жуық, соның ішінде 130 мың км қатты жамылғымен жабылған.  Тарнсамазоналық  жол ұлы өзеннің оңтүстік және солтүстік жиегінің шеңбері маршрутын қамтиды, көп орындар қатты жамылғы, кейбір жерлері ылғалды мезгілде көлікпен жүруге қиындық туғызады.

Өзен тығыздығы жылдың кез-келген уақытында 31 мың км асады. Ыңғайлы су жолдары (Амазонка ағысы мен Парана, Парагвай) мемлекеттің негізгі шаруашылық орталықтарынан алшақта  орналасқан.

Сыртқы байланыстарда теңіз және ауа транспортының қызметі зор. Маңызды порттары; Сантус, Риу-Гранди, Рио-де Жанейро, Витория, Сан-Луис және т.б.

Машина құрылысы өнеркәсіп өндірістерін өңдеуде алдыңғы қатарда, бәрінен бұрын транспорттық әсіресе автомабиль құрылысы-алдыңғы ірісі (1,6 млн-нан көп автомабиль, 1995ж.). соңғысы толық шетел капиталдарымен бақыланады.

Трактор құрылысы (қуаттылығы 50 мың трактор) шетел фирмаларының қолында (барлығы-10). Олар тағы қозғалыс құрылысын өндіруде және темір жол локомотивтерін өндіруде Мианс-Жерайс және Сан-Паулу штаттарында біріккен. Теңіз сотын өндіруде Бразилия капиталдық елдердің ішінде жетекшілердің бірі болды. Көзге көрінетін жетістіктерінің бірі авиақұрылыс: Сан-Жозе-дус-Кампустада ірі авиациялық зауыт жұмыс істейді, ол «Эмбраэр» компаниясына енген, әлемнің көптеген елдеріне жергілікті сызық үшін жолаушылық ұшақтар ұшырылады. Мемлекет ауданда  станк құрылысы бойынша көлемі Латын Америкалық мемлекеттерді қарқынды түрде басып озды. 3/2-ден көп қажеттіліктері әртүрлі  саладағы өндірістер өзінің өндірісімен қамтамасыз етіледі.

Электротехника үлкен рол атқарады. «Дженерхе электрик» компаниясы (АҚШ) «Сименс» компаниясы (ГФР). Бразилия электроника мен иформатикада  көптеген жетістіктерге жетті.  Бразилия әлемдік рынокқа микросхемаларын, жартылай өткізгіштері мен басқа компоненттерін қойды. Электрониканың  ірі орталығы-Кампинас, мұнда 40-қа жуық өндіріс саласы жұмыс істейді.

Машина құрылысы мемлекеттің екі басты өнеркәсіп орталығында концентрацияланады-Сан-Паулу және Рио-де Жанейро агломерациясында. Бразилия Оңтүстік Америка құлығында оның ішінде Латын Америкасы ықпалдастық қауымдастығы-МЕРКОСУР (Латын Америкасының ортақ рыногы) сияқты аймақтық беделді ұйымында жетекші рол атқарады. Бразилия ішкі жалпы өнім көлемі бойынша құрлықта бірінші орын алады.

1995 жылғы қаңтарда Қазақстан сыртқы істер министрлігі Бразилияның президенті Ф.Кардозоны ұлықтау салтанатына қатысты, оған Н.Назарбаевтың жеке жолдауын тапсырды. Қазақстан сыртқы ведомоствосын басшысы өзінің Бразилиялық әріптестерімен жан-жақты келіс сөздер жүргізді. Тараптар екі мемлекеттің сасяи өзара іс-қимылын дамыту, сондай-ақь сада-саттықта ынталандыру     үшін   қолаилы   мүмкіндіктердің    бар  екендігін   атап   көрсетті.

1998 жылғы   наурызда  Астанаға  Бразилия  Президентінің   арнайы   өкілі  И. Каннабрава  келді,   оны   Президент   Н.Назарбаев  қабылдады.

1994жылғы  қазанда   Бразилия  Сыртқы  істер  министірлігінің  ТМД   елдері  бойынша   елшісі  М.Гарсия   Алматыға  келді. Оның  барысында  екі  ел  арасында   сауда-эканомикалық  саяси  ынтымақтастықты  дамытудың  келешегі  талқыланды.

Бразилия  мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынас 1993 жылдың 22 қыркүйекте  Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Бразилияға  сапарынан бастау алады. Екі ел арасындағы сауда айналымы жылдан-жалға артып келеді. Қаазқстанынң Бразилияға  экспортының 99,4%-ы металл өнімдері (титан, мырыш, мыс, ферроқорытпа, феррохром т.б.) тұрады, ал Жапониядан құрал-саймандар (73,4%), автомобильдер (25%) электр тауарлары әкелінеді. Бұған қоса Бразилия компаниялары Қазақстанның мұнай, металлургия, энергетика мен инфрақұрылым салаларын қаржыландыруда. Бразилия  ұлттық мұнай корпарациясы Арал теңізі маңына геологиялық барлау жұмыстарын жүргізуде және астананың көшуіне байланысты «Жаңа астана» қорына қаржылай көмек көрсеткен. Бразилия қаржысына (21,5 млрд. иена). Бұған қоса ғылым мен техника салаларында да екі ел арасындаға байланыс күшейіп  келеді.

Қазіргі  таңдағы біздің саясатымызда жапониямне және корей түбегіндегі мемлекеттермен қарым-қатынас айрықша орын алады.

Қазақстан Бразилиямен  қарым-қатынастың стартегиялық  сипаты бар деген пікірді ұстанады. Сондықтан жоғарыда атап өткеніміздей 1993 жылғы қаңтарда  Президент Назарбаев Бразилияға  сапарда болды. Бразилияның  императорымен, осы елдің Үкіметінің және Парламентінің басшылығымен кездесулердің нәтижесінде бірлескен мәлімдемеге қол қойылды. Бұл құжат шын мәнінде екі елдің өзара қарым-қатынасының құқықтық негізі болып табылады.

Тараптар нарықтық экономикаға балама жоқ, бұл жол «Қазақстан Республикасының гүлденуіне әкеледі» деп ортақ түсінікке тоқтады. Қазақстандық тарап ауқымды жекешелендіруді жүзеге асыруға  және экономикада шынайы нарықтық қатынстар орнатуға өзінің бекем бел байлап отырғандығын мәлімдеді. Бразилия тарабы біздің елімізде экономикалық реформалардың басталуын жоғары бағалап, қазақстандық басшылықтың қолға алуымен жүзеге асырылып жатқан  прогресивті қайта құруларға жәрдемдесу ниетін сөз етті.

Қорытынды

Осылайша қорытындылайтын болсақ, қазіргі таңда Бразилияның сыртқы саясатында елеулі өзгерістер болып жатыр. Бұл өзгерістер екіполярлық  жүйенің құлауынан кейін 90 жылдардан бастап орын ала бастады. Жаңа әлемдік тәртіптің шарттарына бейімделе отырып Бразилияның елдің ішкі заңнамалық негіздеріне ғана емес, сондай-ақ сыртқс саяси бағыттарға да өзгерістер енгізе бастады. Мәселен энергетикалық қажеттілікті қамтамасыз ету мақсатында Бразилияның ның сыртқы саяси бағыттарында Орталық Азия мен Кавказ елдері сияқты жаңа бағыттар пайда болды.  Әсіресе, соңғы кездері Бразилияның ның Орталық Азия елдерімен қарым-қатынсатры белсенді дамып отыр.  Бразилияның сыртқы істер министрі атап өткендей, Бразилияның Орталық Азияда мүддесі жоғары болып отыр. Сондықтан да Орталық Азия аумағындағы географиялық алшақтығы мен экономикалық инфрақұрылымдарының сәйкес келмеуіне қарамастан, Бразилияның сыртқы саясатындағы басым бағыттардың бірі болып қала бермек.

Стратегиялық әріптестік қарым-қатынсатрына негізделген Бразилия мен Қазақстанның экономикалық байланыстары да нығайып отыр. Сыртқы саясаттағы негізгі құжат болып есептелінетін «Көк кітапқа» сүйенер болсақ, 2003 жылғы екі жақты сауда айналымында Бразилияға жіберілген Қазақстан экспорты 17,9 миллиард иенді, Бразилиядан келген импорт көлемі 11,5 миллиард иенді құраған. Тікелей инвестиция көрсеткіші 2002 жылдың наурызында 157 миллион иенді құраған. Даму бойынша ресми көмек бойынша салым-88,8 миллиард иен, грант-5,1 миллиард иен, техникалық ынтымақтастық-5,9 миллиард иенді құрағандығын көрсетеді.

Қазақстанда қазіргі таңда Бразилиямен көптеген мәселелерде келісіп отыр. Бұған дәлел, Қазақстан басшылығының БҰҰ-ның Қауіпсіздік кеңесіндегі тұрақты мүшелерінің қатарында Бразилияның болуын қолдауы.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Добринская О. Отнашения Японии с крупными державами АТР//МЭМО 2003, №
2. Комиссина И. Япония и кавказ. 2002, №
3. ҚазҰУ хабаршысы. Халықаралық қатынастар және халықаралық құқық сериясы 2006, №4-5.
4. Егемен Қазақстан газеті 28 желтоқсан, 2007, (7 б.)
5. Егемен Қазақстан газеті 25 қараша , 2007, (10-11б. б.)
6. Қазақ ұлттық энциклопедиясы 3-том, (569-573 б.б)
7. Қазақ совет энциклопедиясы 4-том   (699-715 б.б.)
8. Крупянко М.И., Крупянко И.М. Новый японский национализм- мифы и реальность // Восток. Афроазиатское общество; история и современность. 2006 г.