ЛОНДОН – Инвесторлар – Марстан, орталық банктер – Шолпаннан, немесе соңғы он жылдағы ерекше қаржы-несие саясатының күні бітетіні туралы сигналдарға құнды қағаздар нарығының реакциясы осындай болды. Алайда, тәуекелді активтер нарықтары құнды қағаздар нарықтарының қызыл жалауды желбіреткеніне көңіл бөлер емес. Олардікі дұрыс па?

Қазір дамыған әлемнің басым бөлігінде инфляция деңгейі төмен. Бірақ АҚШ, Ұлыбритания сияқты елдердің тыныштықты қалайтын орталық банктері 2008 жылғы қаржы дағдарысынан соң бастаған бейімделгіш ақша-несие саясатынан бас тартуды көздеп отыр.

Инфляцияға байланған орталық банктер инфляция болжамдары тұрақты болған тұста инфляциялық өзгерістер экономиканың әлсіздігінен болады деп санайды. Қазіргідей экономика бас көтере бастаған тұста (қазір АҚШ пен Ұлыбританияда жұмыссыздық деңгейі бизнес циклындағы орташа көрсеткіштерден әлдеқайда төмен, тіпті ондаған жылдардағы ең төмен деңгейге түскен) инфляция қайта көтеріледі.

Қазірдің өзінде бұл орталық банктер өсімнің кері бағытына төтеп беріп, қаржылық дағдарыстан болған инфляциямен күресу үшін еркін ақша-несие саясатын бұрынғыға қарағанда ұзағырақ ұстанып отыр. Десе де олар қаржы-несие саясаты тым еркін болса, ұзақмерзімді тәуекелдер одан да терең шұңқырға түсіріп, пайыздық мөлшерлемелер мен өсім ықтималдығы алдыңғы кезеңдегіден де төмен болатын актив «көпіршіктерінің» бар екенін біледі.

Сонда, тәуекелді активтер нарығындағы инвесторлардың өздеріне сеніп отырғаны дұрыс па? Әзірге бұған нақты жауап жоқ. Бірақ бұдан бұрынғы беймарал кездердің сабағы көрсеткеніндей, кросс-актив нарықтарының құбылмалылығы төмен болса, тәуекел артуы мүмкін.

Әрине, қаржы нарықтары мен шынайы экономикада тәуекелдің анық белгілері пайда болса, онда инвесторлардың уайымдауына көбірек негіз болар еді. Себебі, 2000-2008 жылдардағы Интернеттегі және жылжымайтын мүлік саласындағы көпіршіктердің кесірінен күшейген активтер бағасының аспандау эйфориясы әдетте өте еркін ақша-несие саясатымен ерекшеленетіндіктен, орталық банктер қазір қаржы-несиелік бейімдеуді біртіндеп, болжалды түрде алып тастау арқылы бизнес циклын кеңейтуге тырысып жатыр.

Бірақ актив бағасының аспандауы жаңа инновацияға түрткі болатындықтан, нарықтар мен орталық банктер «бұл жолы бұрынғыдан өзгерек» дегенге иланып қалатын тәрізді. Дағдарыстан кейінгі контекстте қарайтын болсақ, активтер бағасының қымбаттауының ең ыңғайлы негіздемесі – дүниежүзінде қорлар «бағасының» төмендеуі (R-star) болар еді. Трендтердің өсуіне сәйкес корпоративтік қорлар өссе, қаржыландыру шығындары одан да төмен R-star функциясы болып қалады, демек, құрылымдық негіздегі коэффицент капиталы бұрынғыдан жоғары болуы керек, және кредит те қатаң түрде таратылуы тиіс.

Бірақ, бүгінде бұл аргументтің дұрыстығы анық болса да, инвесторлардың уайымдауына кем дегенде екі негіз бар. Біріншіден, трендтің өсімі мен шынайы ставкалардың арасындағы алшақтық актив бағасының өсуіне әсер ететіндіктен, бұл алшақтықтағы шекті өзгерістер бағаның да өсуіне алып келуі керек. Егер орталық банктер бұрынғы әдеттеріне басып, ақша-несие саясатының дәстүрлі құралын пайдаланып, тек қысқа мерзімді пайыздық үстемелерді өзгертіп қана отырса, бұл онша қауіпті болмас еді.

Бірақ, қазіргі циклда орталық банктер қосымша құралдарға – ұзақмерзімдік пайыздық үстемелерге көбірек тәуелді болады. Бұл құралдардың эффектісін инвесторлардың болжалдары айқындайды, сондықтан олар күтпеген жерден, тез өзгеруі мүмкін. Мәселен, АҚШ Федералдық резервінің 2013 жылғы сандық тұрғыда жеңілдету бағдарламаларының бірін қысқарту туралы ұсынысы «безгекке» душар етті, ақша құнды қағаздар нарығынан ағылып, облигациялардың бағасы өсті.

Уайымдауға негіз болған екінші себеп – бағаның жоғарылығы үнемі жоғары қайтарым бермейді, немесе құбылмалылыққа бейімделген қайтарымға жол ашпайды. Тіпті ықтимал өсім мен пайыздық үстемелердің шынайы мөлшері актив бағасын арттыруға негіз болса да, ықтимал өсімнің төмендігі актив түрлерінің барлығында қайтарымның төмендігіне алып келеді. Пайыздық мөлшерлеме шынайы өсімге дейін көтерілсе, қаржылық ахуал қиындайды және тәуекелді актив бағасы төмендейді. Орталық банктер бұл қатаң саясат біртіндеп енгізілгенін қалайды, алайда, дәстүрлі емес қаржы-несие саясатының қысқаша тарихына қарайтын болса, активтерді қайта бағалау тым тез және ауыр жүргенін байқауға болады.

Онда неге инвесторлар волатильділіктің өте төмендігін пайдаланып, арзан сақтандыруды сатып алмайды? Волатильділік төмен болған сайын нарықтарда жарылыс бола бермейді, бірақ нарықтарда жарылыс болған кездерде волатильділік үнемі төмен болады. Дисбаланс тым қатты күшейіп кеткенде сақтандыру қажет болады. Акциялар мен кредит бағасы арзан емес, бірақ олар соншалық қымбат та емес.

Әлемде орталық банктер мен құнды қағаз инвесторларына ортақ нәрсе бар: олардың екеуі де қазіргідей волатильділіктің өте төмен болуы ұзаққа созылмайтынын және оны жұрттың онша қаламайтынын жақсы біледі. Тиянақталған кірістің, валюта бағамының және капитал волатильділігінің мұндай төмендігі бұдан бұрын әлемдік қаржы дағдарысының қарсаңында, «безгек» басталардан бір ай бұрын және 2014 жылдың жазында – үш мәрте қайталанған.

Бір сөзбен айтқанда волатильділік бір күні қалыпты деңгейге дейін көтеріледі. Бүгінгі инвесторларға сабақ болар бір нәрсе: болашақ үшін ең дұрысы - тәуекелге ықпал ету көлемін азайту.

Автор туралы: Джин Фрида – PIMCO-ның вице-президенті әрі ғаламдық стратегі.

Copyright: Project Syndicate, 2017. www.project-syndicate.org