Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі несие төлемін кешіктірген жағдайда қарызды қалай реттеуге болатынын түсіндірді. 

Кез келген адамның өмірінде қаржылық қиындықтар туындауы мүмкін, ал несиені уақытында төлемеудің салдары: айыппұлдар, несие тарихының нашарлауы, тіпті сот ісі. Алайда Қазақстан заңнамасы борышкерлерге қарызды сотқа дейін реттеуге мүмкіндік береді.

Мерзімінен кешігу қандай салдарға әкеледі?

Егер қарыз алушы белгіленген мерзімде төлем жасамаса, банк немесе микроқаржы ұйымы (МҚҰ):

• айыппұл мен өсімпұл (кешіктірілген төлем сомасының күніне 0,5%-на дейін) есептейді;
• несие бюросына ақпарат жібереді, бұл несие тарихына кері әсер етеді;
• 90 күннен астам кешіктірілген жағдайда сотқа жүгінуі мүмкін.

Мұндайдан аулақ болу үшін қарыз алушы кредитормен уақытында байланысып, қарызды қайта құрылымдау туралы келісімге келуге тырысуы қажет.

Қарызды қалай реттеуге болады?

2021 жылдан бастап Қазақстанда мерзімі өткен қарызды сотқа дейін реттеудің бірыңғай тәртібі енгізілді.

Біріншіден, кредитор қарыз алушыны мерзімінен кешігу туралы 10 күн ішінде хабардар етуі тиіс. Хабарламада қарыз сомасы және ықтимал салдар көрсетіледі.

Екіншіден, қарыз алушы 30 күн ішінде банктен немесе МҚҰ-дан несие шарттарын қайта қарауды сұрай алады. Өтініште кешіктіру себебі мен мүмкін қайта құрылымдау нұсқалары жазылады.

Үшіншіден, қаржы ұйымы өтінішті 15 жұмыс күні ішінде қарастырып, қарызды реттеу бойынша ұсыныстар беруге тиіс.

Қайта құрылымдаудың қандай нұсқалары бар?

• Төлем мерзімін кейінге қалдыру.
• Ай сайынғы төлемді азайту үшін несие мерзімін ұзарту.
• Пайыздық мөлшерлемені төмендету.
• Айыппұлдар мен өсімпұлдардың бір бөлігін кешіру.
• Қарыз алушының кепілдегі мүлкін сату.

Маңызды: 2024 жылдан бастап банктер мен МҚҰ-лар қайта құрылымдау бойынша өтінішті қарау үшін алдын ала төлем талап ете алмайды.

Егер банк өтінішті қабылдамаса, не істеу керек?

Егер кредитор қайта құрылымдаудан бас тартса, қарыз алушы банк омбудсманына (банктердегі несиелер бойынша) немесе микроқаржы омбудсманына (МҚҰ несиелері бойынша) жүгіне алады. Егер бұл да нәтиже бермесе, Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне шағым түсіруге болады.

Соттан және қарызды мәжбүрлі өндіріп алудан қалай құтылуға болады?

Егер қарыз алушы қарызды реттеу үшін ешқандай шара қолданбаса, банк немесе МҚҰ:

• 90 күнге дейінгі мерзімі өткен қарызды коллекторларға бере алады;
• сотқа шағымдана алады, бұл жағдайда қарызды жеке сот орындаушысы (ЖСО) өндіріп алады.

ЖСО мына шараларды қолдана алады:

• Қарыз алушының шоттары мен мүлкіне тыйым салу.
• Ресми табысының 50%-на дейін ұстап қалу.
• Шетелге шығуға шектеу қою.

Маңызды: егер ЖСО-ның шектеуінен кейін борышкердің ай сайынғы табысы екі ең төменгі күнкөріс деңгейінен (92 456 теңге) аз болса, қарыз алушы бұл шешімге шағымдана алады.

Қарыз алушыларды қорғаудың қосымша шаралары

2024 жылғы маусымнан бастап Қазақстанда жаңа ережелер енгізілді:

• төлемін 90 күннен астам кешіктірген адамдарға жаңа несие беруге тыйым салынды;
• онлайн-несиелер үшін биометриялық сәйкестендіру міндеттелді;
• жеке тұлғалардың банкроттық рәсімі жеңілдетілді.