Мерекелер жақындаған сайын онлайн-платформаларда белсенділік айтарлықтай арта түседі: пайдаланушылар сыйлықтар іздейді, әртүрлі хабарландырулар жариялайды, демалысқа арналған баспана жалдайды және көптеген басқа мәмілелер жасайды. Алайда, белсенділіктің маусымдық өсуі алаяқтардың да назарын аударады, олар осы уақытты әртүрлі алаяқтық схемаларды жүзеге асыру үшін пайдаланады. Соңғы жылдары Қазақстанда онлайн-ортадағы алаяқтықтың өсуі байқалуда, бұл пайдаланушыларды қауіп-қатерлер туралы ақпараттандыру және қорғану тәсілдерін үйрету маңыздылығын ерекше көрсетеді.
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі мен polisia.kz мәліметтері бойынша, қарашадан қаңтарға дейінгі кезеңде интернеттегі алаяқтық туралы шағымдардың саны 30-40%-ға артады. 2024 жылы интернет-алаяқтықтың 17 мыңнан астам жағдайы тіркелген, бұл өткен жылмен салыстырғанда 13,5%-ға көп. 2024 жылы қазақстандықтар интернет-алаяқтардан 20 миллиард теңгеден астам қаражатынан айырылды. Ең жиі қолданылатын схемалар — жалған тауарлар мен қызметтер туралы хабарландырулар, жалған сайттар және жалған сатушылар.
Ең жиі кездесетін алаяқтық схемалары:
- Жалған тауар сату туралы хабарландырулар: Алаяқтар танымал тауарларды төмендетілген бағамен сату туралы жалған хабарландырулар орналастырады, бұл сатып алушылардың назарын аударуға бағытталған. Ақша аударылғаннан кейін тауар жіберілмейді, ал сатушымен байланыс үзіледі. Қазақстанда осындай алаяқтық жағдайлары барлық тіркелген интернет-алаяқтықтың 40%-дан астамын құрайды.
- Жалған төлем жүйелері: Қаскөйлер банк карталары немесе электронды әмияндар арқылы төлем жасауға арналған жалған беттер жасайды, онда пайдаланушылар өздерінің деректерін енгізеді. Соның салдарынан олардың банк шоттары тонау нысанасына айналады.
- Жалған сатушылар: Алаяқтар өздерін тауарлар немесе қызметтер сатушы ретінде таныстырады, бірақ алдын ала төлем алғаннан кейін жоғалып кетеді. Әсіресе бұл схема баспана жалдау немесе көлік сату туралы хабарландыруларда жиі кездеседі.
«Мерекелік маусым қарсаңында сақ болу ерекше маңызды. Біз азаматтарға мұқият болуды, жеке деректерді бөгде адамдарға бермеуді және күмән туындаған жағдайда құқық қорғау органдарынан көмек сұрауды ұсынамыз. Тек бірлескен күш-жігер арқылы тәуекелдерді азайтып, алаяқтардың әрекеттерінен өзіңізді қорғауға болады», – деп атап өтті Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы.
«Мерекелік маусым – бұл тек қуаныш уақыты ғана емес, сонымен қатар алаяқтардың белсенділігі артатын кезең. Біз пайдаланушыларымызға сақтық танытып, сатушылар туралы ақпаратты мұқият тексеруге кеңес береміз. Қарапайым ұсыныстарды орындау арқылы жағымсыз жағдайлардан аулақ болып, мерекелік көңіл-күйді сақтауға болады», – деп атап өтті OLX баспасөз қызметі.
Алаяқтар адамдардың сенімін пайдаланып, асығыстық пен мерекелік қарбалас жағдайында алдаудың жаңа тәсілдерін табады. Сондықтан сабырлы болу, ақпараттың шынайылығын тексеру және күмәнді мәмілелерден аулақ болу өте маңызды.
