Фото: Qaz365.kz

2 ай бұрын «Бауыржан Момышұлы» және «Сары-Арқа» метро станцияларын салу кезінде бюджеттен 5 млрд теңгеден астам қаражат ұрлады деген айыппен он адам сотталған еді.  Алайда олардың туған-туыстары мен адвокаттары сот үкімімен келіспей, басынан бастап іс қайта қаралуы керек деп есептейді. Баспасөз мәслихатын өткізіп, іс қайта қаралсын деген олар, тергеу де, сот та бұрмаланды, дейді. Мәселенің мән-жайын толығырақ Qaz365.kz  жазды.

Сот үкімі

Сот үкімінде сотталушылар «Метрополитен», «Алматыметроқұрылыс», «Автоматизация және технологиялар Сервис» компанияларының басшылары бола отырып, бірнеше адам болып, 2018-2020 жылдар аралығында метро станцияларын салу кезінде қаржылық махинациялар жасағаны жазылған. Атап айтқанда, жабдықтың құнын арттырып (іс жүзінде 10 есе), алдыңғы фирмалар арқылы тұрақты түрде көп ақшаны алғаны атап көрсетілген. 

Сотталушылар Е. Ж. Әбілдиновке, Е. А. Әбжаппаровқа және Е. Т. Қапаевқа 8 жылға бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалды. Сот сондай-ақ сотталғандардан Е.Ж. Әбілдиновты, Е.А. Абжаппаровты, е. т. Қапаевты, В. О. Хенді, Н. К. Арисованы, Ж. М. Арисованы, мемлекет пайдасына ортақ тәртіппен 5 089 334 799,19 теңге сомасында материалдық залалды өтеу жөнінде қаулы шығарған.

Сотталушылар үкімен неге келіспейді?

Десе де сотталушылар тарапы сот нақты істердің мән-жайын ескермеді деп есептейді. Спикерлердің пікірінше, қылмыстық сот, ісін жүргізу қағидат-заңдылықтарын, қорғау құқығын, кінәсіздік презумпциясын, істі зерттеудің жан-жақтылығын, толықтығы мен объективтілігін ескермеген. Біріншіден, сотталғандар осы уақытқа дейін сот үкімін алмаған. Заң бойынша сотталғандарға 15 тәулік ішінде үкім мәтіні тапсырылуы тиіс. Яғни, олар не үшін сотталғанын білмей, өз құқығын заң тәртібімен қорғай алмаған. Үкім қолға тек 45 күннен кейін биыл 9 тамызда берілген. Алайда сотталғандар әлі де үкімді оқымаған дейді қоғамдық қорғаушылары.

Сондай-ақ адвокаттар «обнал» және «жымқыру»ұғымдарына дұрыс құқықтық баға берген жоқ деп есептейді. Сот барысында адвокаттардың талабына қарамастан,  қосымша сараптама жүргізуінен бас тартып, қорғаумен жүргізілген дәлелдемелерді назарға алмаған. Ал Қалалық ұтқырлық басқармасы мен Қаржы басқармасы сотта бюджет қаражатын игеру бойынша талабы жоқтығын растаған. 

Іс бірден айыптау бағытында жүргізілді

Баспасөз конференциясы барысында сотталған Ерлан Әбжаппаровтың жұбайы Хайни-Камал Қасымқанова сотта күйеуінің қоғамдық қорғаушысы болған. 

«Біз олар заңсыз, әділетсіз сотталды деп есептейміз. Қылмыстық тергеуге 2015 және 2018 жылы жасалған екі субмердігерлік келісімшарттың орындалуы негіз болған. Айыптау 2016 жылғы техникалық кеңестің хаттамасы негізінде құрылған. Бірақ оның өзі қылмыстық істің материалдарында жоқ. «Метрополитен» компаниясына сауал жолдаған адвокаттар «аталған хаттама жоқ» деген жауап алды. Сотталғандар да бұл хаттаманы көрмеген де! Сотталғандар 2018 жылы жұмысқа тұрған. Хаттама болған күннің өзінде 2015 жылғы негізгі келісімшартқа өзгерістер мен толықтырулар енгізілуі керек болған. Ештеңе енгізілмеген», - дейді ол.

Хайни-Камал Қасымқанова қылмыстық істі тергеу бірден айыптау бағытында жүргізілгенін атап өтті. Қоғамдық қорғаушылар мен адвокаттар көліктегі прокуратураға, Бас прокуратураға, Президент әкімшілігіне, Адам құқығына жауапты уәкілге, Кәсіпкерлердің құқығына жауапты уәкілге істі тоқтату жөнінде бірнеше өтініш жолдаған. Шағымдарында қылмыстық қудалау ойдан шығарылғаны негізді аргумент ретінде келтірілген. Алайда қылмыстық іс тергеліп, сотқа жолданған.

«Сотта куәгерлер, сарапшылар, күдіктілерден жауап алынды. Жәбірленуші ретінде Алматы әкімдігінің келе қалғанына таң болдым. 2015 жылы қала билігі екі метро станциясын салу жөнінде ашық конкурсты бастаған. Алматыметроқұрылыс компаниясы осы конкурста жеңіп, 62,4 млрд теңгеге екі станцияны салуға міндеттелген. Өз уәдесін орындап, салып, екі станцияны 2022 жылы 30 мамырында өткізді. Құрылыстың сапасына шағым болмағанына әкімдіктің әртүрлі басқармалары сот кезінде растады. Жұмыс актілерінің бәрін қол қойылғанын, орындаушыға талап жоқтығын айтты. Екі жыл апатсыз станция жұмыс істеп, 20 млн-ға дейін адамды тасыды. Мен сараптама жүргізіп, «Алматыметроқұрылыс» компаниясының сотталған бұрынғы қызметкерлеріне басқа сотталғандар жала жапты деп есептеймін. Бірақ сот басқа сотталғандар сот кезінде өзінің бұрынғы жауабынан бас тартып, тергеу органдарының қысымымен жала жапқанын айтты», - дейді ол.

Тоқаевтың тапсырмасына саботаж жасауда

«Автоматтандыру және технологиялар сервисі» ЖШС бас директоры болған Ержан Қапаевтың әпкесі Гүлжан Қапаеваның айтуынша, Алматы метрополитенінде жыл сайын жолаушылар ағыны көбейіп келеді. Сол себепті басты орынға қауіпсіздікті қояды. Жолаушылардың қауіпсіздігіне байланысты талаптардың бәрін «Автоматтандыру және технологиялар сервисі» орындағанын мәлімдеді.

Сотталған Арисовтың адвокаты Наталья Котова да үкіммен келіспейді. Ал Ерлан Әбжаппаровтың адвокаты Нора Низаметдинова сотта заң және нормативті қаулылар бойынша қарағанда сотталғандардың айыбын тергеу анықтамады деп есептейді. Сот 9 айға созылған. 

«Заң мен Конституцияда «айыбы дәлелденгенше әр адам кінәсіз деп есептелетіні» жазылған. Айыптау актісі болжам негізінде құралмайды. Президент Тоқаев бизнесмендермен кездескенде өңірлік тергеушілер, құқық қорғау органдары бизнесті қылмыстық қудалау орбитасына тартқысы келеді деген. Бас прокуратураға тиісті тапсырма беріп, мәселені бақылауға алуды жүктеген. 

«Алайда сот да, прокуратура да біздің Президенттің тапсырмасын орындап отырған жоқ! Саботаж жасап отыр деуге болады. Жарқын мысалы ретінде – менің қорғауымдағы Әбжаппаровқа шыққан үкімді айтуғаболады», - дейді адвокат.